მშენებლობა – ეს დღევანდელ მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილი დამაბინძურებელია. შენობებისა და ინფრასტრუქტურის აშენება დაკავშირებულია უდიდეს ენერგომოხმარებასთან, რესურსების ინტენსიურ გამოყენებასთან და ნარჩენების სწრაფ ზრდასთან. საერთაშორისო მონაცემებით, სამშენებლო სექტორი გლობალური ნახშირბადის გამონაბოლქვის დაახლოებით 37%-ს წარმოქმნის, რის შედეგადაც დადგა აუცილებლობა, სექტორი სწრაფად და გონივრულად გადავიდეს ცირკულარულ სისტემებზე. წინა სტატიაში უკვე განვიხილეთ რა ტიპის ცირკულარული მიდგომები არსებობს მშენებლობის სექტორში, ასევე ვისაუბრეთ პერმაკულტურის კონცეფციაზე და ცირკულარულობაზე არქიტექტურაში. ამ სტატიაში კი განვიხილავთ:
- როგორ შეიძლება მშენებლობის დეკარბონიზაცია ცირკულარული პრაქტიკებით
- რა ხდება საქართველოში სამშენებლო და ნგრევის ნარჩენების მიმართულებით
- რომელი ინოვაციური მასალები შეცვლის მომავლის მშენებლობას
- სამშენებლო სექტორის დეკარბონიზაცია ცირკულარული პრაქტიკების დანერგვით
იმისთვის, რომ შევამციროთ სამშენებლო სექტორის გავლენა გარემოზე, აუცილებელია მასალების წარმოებისა და მოხმარების სრულიად ახალი – ცირკულარული მიდგომა. მისი მთავარი პრინციპებია: უფრო ნაკლები რესურსის გამოყენება, არსებული მასალების გადამუშავება ხელახლა გამოსაყენებლად და ინოვაციური მასალების დანერგვა.
უფრო დეტალურად, შეგვიძლია ეს მიდგომა რამდენიმე მიმართულებით ჩავშალოთ:
ზედმეტი მშენებლობის თავიდან აცილება
ძველი შენობების გარემონტება, რეკონსტრუქცია და ხელახალი დანიშნულებით გამოყენება 50–75%-ით ნაკლებ ემისიას წარმოქმნის, ვიდრე ახალი ობიექტის აშენება.
გადასვლა განახლებად მასალებზე
ხის მასალა, ბამბუკი, ბიომასა და სხვა ბიომასალები დღეს უკვე რეალური ალტერნატივაა ტრადიციული კონსტრუქციული სამშენებლო პროდუქტებისთვის. ამ მასალების სწორად გამოყენებამ შეიძლება 40%-ით შეამციროს სექტორის ემისიები.
თუმცა ამისთვის საჭიროა მეტი ფინანსური მხარდაჭერა, სახელმწიფო ჩართულობა, ახალი სტანდარტების შემუშავება და მწარმოებლების სტიმულირება.
ტრადიციული მასალების დეკარბონიზაცია
არსებობს მასალები, რომელთა ჩანაცვლებაც რთულია. მაგალითად: ბეტონი, ფოლადი, ალუმინი. მეორე მხრივ, ეს სამი კომპონენტი დღეს გლობალური გამონაბოლქვის 23%-ზეა პასუხისმგებელი.
რა უნდა გაკეთდეს, თუ ვერ ვანაცვლებთ? ამ კითხვის მოკლე პასუხი შემდეგია: წარმოებაში განახლებადი ელექტროენერგიის გამოყენება, მეორადი ნედლეულის მაქსიმალური გამოყენება, ინოვაციური ტექნოლოგიების დანერგვა, შიდა ორგანიზაციული სტანდარტებისა და პროფესიული განათლების გაუმჯობესება.
სამშენებლო და ნგრევის ნარჩენები საქართველოში
საქართველოში ყოველწლიურად წარმოიქმნება 2 მილიონ ტონაზე მეტი ინერტული და სამშენებლო-ნგრევის ნარჩენი და ეს რაოდენობა წლიდან წლამდე იზრდება. გამოწვევებს შორის ასევე გვხვდება სამშენებლო ნარჩენებისთვის სპეციალური ნაგავსაყრელების არარსებობა, ნარჩენების უკონტროლოდ განთავსება, გადამუშავების პრაქტიკების ნაკლებობა, და სტანდარტების არარსებობა, რომლებიც დაარეგულირებდა ინერტული და სამშენებლო ნარჩენების მართვას.
რატომ არის მნიშვნელოვანი გადამუშავება და რაშია გამოსავალი
სამშენებლო ნარჩენის გადამუშავებას შეუძლია გარემოზე ზეწოლის შემცირება, ადგილობრივი ეკონომიკური ღირებულების შექმნა და ბიზნესისთვის ახალი შესაძლებლობების მიცემა .
ზემოთ აღნიშნული პრობლემები საქართველოს სამშენებლო სექტორში მოგვარებადია, უბრალოდ აუცილებელია თანამედროვე ტექნოლოგიების დანერგვის წახალისება, ფინანსურ-ეკონომიკური სტიმულების შექმნა ცირკულარული ეკონომიკის პრინციპებით, და ბეტონის წარმოებაში მეორადი მასალების გამოყენების ახალი სტანდარტების დანერგვა, რომელიც დაეყრდნობა ევროპის გამოცდილებას.
მომავლის ტექნოლოგიები
მსოფლიო მასშტაბით, სამშენებლო ინდუსტრია უკვე თანხმდება იმაზე, რომ მომავალი ეკუთვნის მასალებს, რომლებიც ნაკლებ ენერგიას მოითხოვს, მყარია და მარტივად ექვემდებარება გადამუშავებას. ძირითადი მასალები, რომლებსაც მომავალს უწინასწარმეტყველებენ, შემდეგია:
უჯრედოვანი მეტალის ქაფი (Cellular Metal Foam) – უჯრედოვანი მეტალის ქაფი არის ფოროვანი, მსუბუქი სტრუქტურის მქონე მეტალი, რომელიც 80–95%-ით ნაკლებ ლითონს საჭიროებს, ვიდრე მყარი მეტალი, თუმცა მაინც ინარჩუნებს გამძლეობას. ის მნიშვნელოვნად ამცირებს ნედლეულის მოპოვებას, ენერგიის დანახარჯსა და ნახშირბადის კვალს. უჯრედოვანი მეტალის ქაფი ხშირად მზადდება გადამუშავებული ლითონებისგან; მაგალითად, გადამუშავებული ალუმინისგან, გადამუშავებული ფოლადისგან და ლითონის ნარჩენებისგან. შედეგად, ეს მასალა ამცირებს ახალ ნედლეულზე დამოკიდებულებას და ხელს უწყობს მასალის ცირკულარულობას.
გამჭვირვალე, გამჭვირვალე, ანუ სინათლის გამტარი ბეტონი (Translucent Concrete) – როდესაც ბეტონზე ფიქრობთ, თქვენს გონებაში, სავარაუდოდ, მყარი, მძიმე და მონოლითური სტრუქტურა ჩნდება. მაგრამ რა მოხდებოდა, ბეტონი გამჭვირვალე რომ ყოფილიყო, სივრცეებში შუქი გაეტარებინა და ისინი უფრო ნათელი გაეხადა? ტრადიციული ბეტონის კომპონენტების გამჭვირვალე მასალებით ჩანაცვლების ან ოპტიკურ-ბოჭკოვანი სისტემის ჩაშენების გზით, ინჟინრებმა შეიმუშავეს ბეტონის ნარევები, რომლებსაც სინათლის გატარება შეუძლია. ეს ინოვაციური მასალა, რომელიც ნაწილობრივ განვითარების ეტაპზეა, უკვე გამოიყენება არქიტექტურის სხვადასხვა სფეროში და უზარმაზარ შესაძლებლობებს გვპირდება მომავალში.
ნახშირბადის ბოჭკო (Carbon fibre) – ეს არის პოლიმერი, რომელიც შედგება ერთმანეთთან დაკავშირებული ნახშირბადის ატომების გრძელი, თხელი ძაფებისგან. იგი ფოლადზე მსუბუქია, ხუთჯერ მტკიცე და ორჯერ უფრო ხისტი. არქიტექტორები მიიჩნევენ, რომ ის იდეალური სამშენებლო მასალაა მისი მოქნილობისა და სიმსუბუქის გამო. ის ადვილად გადასაადგილებელია, რაც ამ მასალით ნაშენებ სტრუქტურებს ბევრად უფრო მოქნილს ხდის, ვიდრე ტრადიციული მასალები. ნახშირბადის ბოჭკოიანი ბეტონით აშენებულ პირველ შენობას გერმანიის ქალაქ დრეზდენში შეხვდებით.
მცენარეული ნახშირბადის ბოჭკოებისა და ბიონახშირისგან დამზადებული მასალა (plant-based carbon fibres and biochar) – გერმანიის ტექსტილისა და ბოჭკოს კვლევის ინსტიტუტის (DITF) მეცნიერებმა შეიმუშავეს კომბინირებული სამშენებლო მასალა, რომელიც შედგება ბუნებრივი ქვის, ნახშირბადის ბოჭკოებისა და ბიონახშირისგან. გამოყენებული ნახშირბადის ბოჭკოები მცენარეული ბიომასისგან შედგება და ქვის ფილებისთვის საფარის ფუნქციას ასრულებს. მასალაში გამოიყენება ლიგნინზე დაფუძნებული ნახშირბადის ბოჭკოები, ბიონახშირი კი ქვის ფილებს შორის შემავსებელ მასალად გვხვდება, რომელიც ასევე საიზოლაციო ფუნქციას ასრულებს და, მკვლევრების თქმით, წარმოადგენს Co2-ის შენახვის/დაკავების წყაროს.
ფოტოკატალიზური ბეტონის (Photocatalytic Concrete) – რა თქმა უნდა! აი ფოტოკატალიზური ბეტონის არსი, შემოკლებული და გასაგები ფორმულირებით:✨ ფოტოკატალიზური ბეტონი: ჰაერის გამწმენდი მასალა ფოტოკატალიზური ბეტონი არის სამშენებლო მასალა, რომელიც შეიცავს ტიტანის დიოქსიდს დანამატის სახით. ეს არის ინოვაციური ბეტონი, რომელსაც შეუძლია, ქიმიურად დაშალოს ჰაერის დამაბინძურებლები, კერძოდ, აზოტის ოქსიდები. ფოტოკატალიზის პრინციპი მუშაობს მზის შუქისა და ტენის მეშვეობით: ტიტანის დიოქსიდი შთანთქავს მავნე აზოტის ოქსიდებს და გარდაქმნის მათ უვნებელ ნიტრატის იონებად, რომლებიც წვიმის საშუალებით ირეცხება. ამგვარად, ფოტოკატალიზური ბეტონი, რომელიც გამოიყენება საგზაო საფარებსა თუ სხვა კონსტრუქციებში, არა მხოლოდ თვითწმენდის უნარს იძენს, არამედ, მასობრივი გამოყენების შემთხვევაში, მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს ქალაქის ჰაერის ხარისხს.
სიმინდის ღეროს დაფა (Maize Cob Board) – სიმინდის ყუიდან დამზადებული მსუბუქი მასალა, რაც სასოფლო-სამეურნეო ნარჩენების გამოყენების კარგი მაგალითია და მისი უპირატესობები ისაა, რომ მსუბუქია, ბიოდეგრადირებადი და შეუძლია სხვა მასალების ჩანაცვლება.
ცელულოზაზე დაფუძნებული პლასტიკი (Cellulose-based plastics) – ცელულოზაზე დაფუძნებული პლასტიკი არის ბიოპლასტიკის ერთ-ერთი ტიპი.
ამ მასალის ძირითად ნედლეულს წარმოადგენს წიწვოვანი ხეები. ცელულოზის ბოჭკოს ხის მასიდან მისაღებად, ნედლეული სპეციალურ ავტოკლავში იხარშება. ეს მასალა ქმნის მდგრად ალტერნატივას ნავთობისგან დამზადებული ტრადიციული პლასტიკისთვის, რადგან ის მთლიანად განახლებად ბუნებრივ რესურსებს ეფუძნება.
მსუბუქი კონსტრუქციის მასალების სამომავლო ბაზრის კიდევ ერთ მნიშვნელოვან მიმართულებას ტექნიკური ტექსტილი წარმოადგენს. ტექნიკურ ტექსტილს გააჩნია განსაკუთრებული მექანიკური და ამინდგამძლე თვისებები, რაც მათ იდეალურს ხდის არქიტექტურასა და სატრანსპორტო საშუალებების წარმოებაში გამოსაყენებლად. ის არქიტექტურაში ძირითადად საფასადე სისტემებში გამოიყენება. ეს მასალები, სხვა მსუბუქ კონსტრუქციებთან ერთად, ხელს უწყობს მშენებლობაში რესურსების ეფექტურად გამოყენებას და ენერგიის დაზოგვას.
რომ შევაჯამოთ, დღეს უკვე არსებობს ტექნოლოგიები, რომლებიც გვაძლევს საშუალებას, ვაშენოთ უფრო სუფთად, ჭკვიანურად და მეტი პასუხისმგებლობით გარემოსადმი. ინფორმირებულობას დიდი მნიშვნელობა აქვს და ეს სტატიაც ალბათ ბევრ ადამიანს, მათ შორის, მათ დაეხმარება, ვინც სამომავლოდ სახლის აშენებას ან კორპუსში ბინის შეძენას გადაწყვეტენ. შესაძლებლობები არსებობს – მთავარია, ისინი რეალურ სამშენებლო პრაქტიკაში გადაიზარდოს.
სტატია მომზადდა ევროკავშირის მხარდაჭერით, CIRCOLUTION კამპანიის ფარგლებში. მის შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია CENN და შესაძლოა, რომ იგი არ გამოხატავდეს ევროკავშირის შეხედულებებს. ცირკულარობის კამპანია „ცირკულარული ქალაქები და რეგიონები საქართველოში“ პროგრამის ნაწილია, რომელსაც CENN ევროკავშირის დახმარებით ახორციელებს.
[R]
